අප බොහෝ විට මිනිසුන් මණින්නේ ඔවුන් අප ගැන දක්වන සැළකිල්ල, දයාව, කරුණාව, අනුග්රහය, උදව්ව සැළකිල්ලට ගෙන ය. අපට සහයක් වන එවන් අය අපේ ඉහළ අගැයීමට ලක් වන්නේ ය. මේ අගැයීම ඇතැමි විට නිවැරදි නොවිය හැකි ය. ඒ තැනැත්තා අපට අනුග්රහ දක්වන්නේ කිසියම් ලාභයක් ලැබේය යන චේතනාවෙන් විය හැකි ය. එවිට ඔහුගේ අනුග්රහය අපට නොවේ. අපෙන් ලැබිය හැකි දේට ය.
ඔබට තරු දැකිය හැක්කේ, වඩාත් නිවැරදිව කිවහොත්, ඒවා නිශ්චය ලෙස හඳුනාගත හැක්කේ කළුවර රැයක දී ය. එයින් කියන්නේ අපට මිතුරන් හා මිනිසුන් සැබෑවට හඳුනාගත හැක්කේ අප අඳුරට නැත්නම් අගතියට පත් වූ විට බව ය. එහෙත් මිනිසුන් හඳුනාගැනීම උදෙසා අගතියට පත් වන්නට අපට බැරි ය. ඒ නිසා අප ඊට මෙහා ක්රමයක්, උපායක්, මේ සඳහා යොදා ගත යුතු ය.
අප නැතත් අගතියට පත් මිනිස්සු, නොසැළකිල්ලට පත් මිනිස්සු, අප වටා කොතෙකුත් සිටිති. අප මණින මිනිසා මේ මිනිසුන් කෙරෙහි කෙසේ හැසිරෙන්නේ ද යන්න විමසීමෙන් අපට, අප මණින ඒ මිනිසා සම්බන්ධයෙන්, නිසි අගැයීමක් කළ හැකි ය.
එපමණක් නොවේ. ප්රතිඋපකාරයක් කළ නොහැකි ගහ කොළ සතා සරුපයා ඉන්නා පරිසරය සම්බන්ධයෙන් ඔහු හෝ ඇය කෙතරම් සංවේදී ද? යමක් කළ නොහැකි අසරණ සතුන් වෙනුවෙන් ඔහු ඇය සංවේදී ද? යන කාරණා ද මෙහි දී අපේ සැළකිල්ලට ගත හැකි ය.
එපමණක් නොවේ. ඍජු ප්රතිඋපකාරයක් අපේක්ෂා කළ නොහැකි පොදු සමාජය සම්බන්ධයෙන් ඔහු හෝ ඇය කොතෙක් සංවේදී ද යන්නත් අපට යොදා ගත හැකි තව නිර්ණායකයකි.
එහෙත් බොහෝ දෙනෙකු තමන් ද ඒ කිසිවකට සංවේදී නොවන නිසා මිම්ම හැටියට ගන්නේ කෙනෙකු තමන් සම්බන්ධයෙන් දරණ ස්ථාවරය ය. තම කම ය.
ඒ බොහෝ දෙනෙකු, තමන් අසරණ වූ විට තේරුම් ගන්නේ, තමන්ගේ ලැයිස්තුවේ ප්රියමනාප යහපත් පුද්ගලයෙකැයි තමන් හඳුනාගෙන සිටි ඒ පුද්ගලයා, තමන් සිතා සිටි පුද්ගලයා නොවන බව ය. ඔහු / ඇය කර ඇත්තේ රඟපෑමක් බව ය. රැවටීමක් බව ය.
බොහෝ දෙනෙකු මානසිකව වැටෙන්නේ තමන් අගතියට පත් වූ නිසා ම නොවේ. ඒ ඇසිල්ලෙන් තමන් හැර යන පරිවාර සෙනඟ දැකීමෙන් ය. එසේ නොවැටී සිටිය හැක්කේ මිනිසුන් ගැන නිවැරදි අගැයීමක් කළ පුද්ගලයන්ට පමණ ය. පරිවාර සෙනග ඉවත් වීමටත් පෙර මේ මේ අය දැන් ඉවත් වෙතැයි ඔවුන් දන්නා නිසා ය. ඔවුන්ට ඒ ඉවත් වීම පුදුමය ගෙන දෙන්නක් නොවන නිසා ය. ඒ නිසා ම සැලෙන්නට දෙයක් ඔහුට, ඇයට, නැති නිසා ය.
ඇතැම් මිනිසුන්ට රැවටිමට, තමන්ට කළ අනුග්රහයක්, කිසියම් උදව්වක්වත්, බොහෝ විට ඕනෑ නැත. ලොක්කෙක් තමන්ගේ පිටට තට්ටු කර හායි කීම ම ඒ පුද්ගලයා ගැන යහපත් මිම්මක් හදා ගැනීමට මේ කියන අයට සෑහෙන්නේ ය. ඉදින් කිසියම් කෙනෙකු වචනයෙන් සංග්රහ කළ ද එය රසවත් අහරක් සේ බුදින්නට ඒ මත අපූරු අගැයීමක් ගොඩ නගා ගන්නට සමහරු සූදානම් ය. බොහෝ විට ඒ වචනය, මවා පාන හිනාවක් සමග, අංග චලනයෙන් එන ලෙංගතු කමක් සමග, කියවෙන්නේ නම්, ආයි නැවත විමසන්නටවත් දෙයක් ඔවුන්ට නැත. ඇතැම් දේශපාලනඥයින් කෙතරම් නොපනත් කම් කළත් මිනිසුන් ඔවුන්ට වශීවී පස්සෙන් යන්නේ මේ කියන ආකාරයේ රැවටීමට බොහෝ දෙනෙකු ගොදුරු වන නිසා ය.
අප, අපේ මිණුම් දඩු, නැවත මුවහත් කොට සකස් කර ගත යුත්තේ ඒ බොරුවෙන්, රැවටිල්ලෙන්, ගැලවීමට ය.
මට නැතත්, මා අයත් කණ්ඩායමට කෙනෙක් ලෙන්ගතු නම්, මට ඇතැම් විට හිතෙන්නේ ඔහු හෝ ඇය මගේ ද මිතුරෙකු ලෙස ය. ඒ නැවතත් කණ්ඩායමට ලැබෙන දෙයක් හරහා මට ද යමක් ලැබිය හැකි නිසා ය. ඒ පුද්ගලයා සෙසු කණ්ඩායම් විෂයෙහි දක්වන නොපනත් කම් ඉවසීමට පමණක් නොව ඒවාට හුරේ දැමීමට ද බොහෝ දෙනෙකු ඒ නිසා කැමති ය. ඒ පුද්ගලයා නොම්මර එකේ කපටියෙකු ලෙස නොව අපේ ගැලවුම් කරුවා ලෙස පිලිගන්නට මේ නිසා වැඩි දෙනෙක් ඉදිරිපත් වන්නේ ය. ඒ ඔහුට වඩාත් ගෝචර කණ්ඩායමක් හමු වන තුරු ය. ඇයට වඩාත් වාසිදායක කල්ලියක් මුණ ගැසෙන තුරු ය. එදාට අපේ ධජය ඉවත දා ඔහු / ඇය වෙන ධජයකට මාරු වන්නේ ය. කලින් අපේ ප්රේමියෙකු වූ ඔහු දැන් අපේ ද්රෝහියෙකු වන්නේ ය.
මෙසේ හදිසියේ අප අතරමං වීමට හේතුව, ඒ පුද්ගලයාගේ මේ කණ්ඩායමට ඇති ලෙන්ගතු කම, කුමක් නිසා ඇති කර ගත් එකක් දැයි අපේ විමසීමට හසු නොවීම ය. ඔහු වචනයෙන් පමණක් නොව ක්රියාවෙන් ද ඒ පිළිබඳ ඔහුගේ කැපවීම ප්රදර්ශනය කර ඇද්දැයි අප විසින් සොයා නොබැලීම ය. ඒ වෙනුවෙන් ඔහු විසින් අත් හැර දමා ඇත්තේ කුමක් දැයි අප විසින් නොවිමසීම ය. ඔහුගේ ප්රමුඛතා ලයිස්තුවේ අපේ කණ්ඩායම තිබෙන්නේ කොතැනක දැයි සොයා නොබැලීම ය.
උදාහරණයක් ලෙස රටට ආදරේ යැයි කියන කෙනෙකු තම දරුවෙකු රටට වින කරන බව පෙනී ගියහොත් ගන්නේ කුමන පැත්ත ද යන්න එවැනි විමසීමකදී යොදා ගත හැකි ලිට්මස් පරීක්ෂාවකි. එලාර රජු තම පුතා විසින් කරන ලද වැරැද්දක් සම්බන්ධයෙන් පුතාට දඩුවම් කළ බව ඉතිහාසයේ සඳහන් ය. ඒ කියන්නේ එලාර රජුට දරුවාට උඩින් නීතිය හා රට තිබුනු බව ය. අප දන්නා බොහෝ නායකයෝ එසේ නොවෙති. ඒ අප නායකයන් යැයි කියා අතිශය ආත්මාර්ථකාමී එහෙත් කපටි පුද්ගලයන්ට රැවටෙන නිසා ය.
අප තේරුම් ගත යුත්තේ අපේ කැමැත්ත සම්බන්ධයෙන් මේ ලෙස හැම විටම ප්රමුඛතාවයන් පවතින බව ය. මා රටට ආදරේ ය. එහෙත් ඇතැම් විට රටට වඩා මා මගේ දරුවාට ආදරේ විය හැකි ය. එහෙම තැනක රට පැත්තකට දමා මා දරුවාගේ පැත්ත ගත හැකි ය. ඒ නිසා කෙනෙකුගේ දේශප්රේමය මැනීමේ දී ඔහු ඒ වෙනුවෙන් අත් හැර ඇත්තේ කුමක් දැයි මැනීම නිවැරදි ඇගයීමක් ඇති කර ගැනීම අත්යවශ්ය ය.
අනෙත් අතට අප තේරුම් ගත යුත්තේ කණ්ඩායමකට ඇති පක්ෂපාතිත්වය නිත්ය විය නොහැකි බව ය. අප පවා කණ්ඩායමක් වැරදි මග යනවා නම් එයින් ඉවත් වන බැවිනි. ඒ නිසා ම වඩාත් ම අප සොයා බැලිය යුත්තේ යම් කණ්ඩායමකට කෙනෙකුගේ පක්ෂපාතිත්වය ඇත්තේ කුමක් පදනම් කර ගෙන ද යන්න ය. එය ප්රතිපත්තියක් මත පිහිටා කරන ලද්දක් ද නැතිනම් තනිකරම අවස්ථාවාදී තීරණයක් ද යන්න ය.
එහෙත් බොහෝ දෙනෙකුට අනුව තමන්ගේ කණ්ඩායම වෙනුවෙන් මේ මොහොතේ පෙනී ඉන්නවා නම් හුරේ දමන්නට ඒ ඇති ය. ඒ කුමක් නිසා දැයි යන්න ඔවුන්ට අදාළ ම නැත. ඔවුන් ද අවස්ථාවාදී නම් අනෙකා අවස්ථාවාදී ද නැද්ද යන්න විමසීම කොහෙත්ම අදාළ නැත.
මේ සියල්ල කීවේ කළමනාකරුවෙකු විසින් මිනිසුන් නිසි ලෙස වටහා ගත යුතු බව කියන්නට ය. බොහෝ විට මෙවැනි විමසීමක් නොකරන කළමනාකරුවන් නොසිතූ විටක අමාරුවේ වැටෙන්නට නියමිත ය. ඒ, ඔවුන් නිසි අගැයීමකින් තොරව විශ්වාස කළ මිනිසුන්, ඒ විශ්වාසය නොසිතූ වෙලාවක, නොසිතූ ලෙස, කඩ කළ විට ය.