කතා කර කර ඉඳල හරි යන්නෙ නෑ. අපි දිගටම ඕක නෙ කළේ. දැන්වත් ඉතින් මොකක් හරි කරමු. මේ ප්රකාශය ඔබ අසා ඇතුවාට සැක නැත. මේ කලබල කාර සැහැසි ප්රකාශය පිටුපස තිබෙන්නේ කිසි දෙයක් සිදු නොවීම පිළිබඳ කළකිරීම ය. කෝපය ය. එය සාධාරණ ය. යුක්ති යුක්ත ය. එහෙත් එයින් සිදු වන වැඩක් නැත.
මොකක් හෝ කිරීමෙන් වැඩක් නැත. කල් අර ගෙන හෝ කළ යුත්තේ හරි දෙය ය. හරි දෙය කුමක් දැයි තේරුම් ගැනීම සඳහා කාලය වෙන් කිරීම අපරාධයක් නොවේ. මක් නිසා ද යත් වැරදි දෙයක් කිරීම නිසා සිදු වන්නේ වැඩය දෙක වීම ය. වැරදි දෙය කිරීම නිසා අත්වන පාඩුවට අමතරව වැරදි දෙය නිවැරදි කිරීමට කාලය ද වැය වීම ය. එහෙත් බොහෝ දෙනෙකුට ඒ සඳහා අවශ්ය ඉස්පාසුව නැත.
ඇතැමෙක් මෙසේ ඉක්මන් වන්නේ තමන්ගේ අරමුණ වහා වහා ඉෂ්ඨ කර ගැනීමට වග බලා ගෙන ය. එවන් විටෙක කියන්නේ මොකක් හරි කරමු කියා නොවේ. අහවල් දෙය කරමු කියා ය. දැන් සංවාදයට තිත තබා වැඩට බැසිය යුතු යැයි කියන විට ඔවුන් අදහස් කරන්නේ සෙසු අය තමන් අනුයන වැඩට බැසිය යුතු බව ය. ප්රශ්න නොවිමසාම ඒ කියන වැඩයට බැසිය යුතු බව ය.
හදිස්සි කරන්නේ කල් දැමීමේ ආදීනව නිසා යැයි එලිපිට කියතත් හිතේ ඇත්තේ වෙනත් බලාපොරොත්තුවකි. . මේ ගැන විවෘත සංවාදයකට ගියොත් තීරණය වෙනස් වී වෙනත් අදහසක් මතු ව තමන්ගේ අරමුණු ඉෂ්ඨ කර ගැනීමට බැරි වෙතැයි යන බිය ඒ පිටුපස තිබේ. මේ අයට උදව්වට ඉන්නේ මුකුත් නොකිරීම සම්බන්ධයෙන් කළකිරුණු අය ය. හිතන්නට අකමැති අය ය. කම්මැලි අය ය. හිතන්නට කාලය වෙන් කිරීම අපරාධයක් ලෙස සළකන අය ය. අප ලිපියේ මුලින් සඳහන් කළ අය ය. දෙපිරිස එක් වී දැන් කුමක් හෝ යමක් කරන්නේ ය. සංවාදය අවසන් ය.
වැඩෙන් වැඩක් වී නැති බව දැන ගෙන ඉස්තාලය වහන විට අස්සයා පැන ගිහිල්ලා ය. සංවාදයට ඉඩක් දැන් තිබේ. ඒ වැඩේ වැරදුනේ ඇයි දැයි විමසිම සඳහා ය.
එහෙත් ඒ සම්බන්ධයෙන් ද අනුගමනය කරනු ලබන්නේ අසංවාදශීලී අස්ථානයකි. ඒ වැඩේ වෙලා ඉවරයි. දැන් ඒ ගැන කතා කරල වැඩක් නෑ. ඊළගට කරන දෙයක් බලමු. බැලූ බැල්මට වැඩේ ඇත්ත ය. ඉවර වූ දෙය ගැන කතා කරලා වැඩක් නැත. කළ යුත්තේ ඊළගට ගන්නා පියවර ගැන කතා කිරිම ය.
එහෙත් එය සම්පූර්ණ ඇත්ත නොවේ. මිනිසෙකු මළ විට අප ඔහු / ඇය මිය ගියේ කවර අරියුන්දැයි විනිෂ්චය නොකොට අවසන් කටයුතු කරන්නේ නැත. මිනිහ මලා. දැන් ඉතින් තියෙන්නේ ඉන්න අය ගැන බලා ගැනීම යැයි කියා මරණය නිකම් ම ඉවත දමන්නේ නැත. අප ඉවත දැම්මත් රජය ඉවත දමන්නේ නැත. අපට ඉවත දමන්නට දෙන්නේ ද නැත. ඒ සම්බන්ධයෙන් හේතු විනිෂ්චය කිරීමට මරණ පරික්ෂණයක් පැවැත්වේ. සැකයක් ඇත්නම් නැවත පරික්ෂා කළ හැකි වනු පිණිස මිහිදන් කරනවා මිසක ආදාහනය කරන්නේ නැත. ඒ යම් වැරැද්දක් වුනේ දැයි විමසිමට ය. වැරැද්ද සිදු වූයේ කිසියම් කෙනෙකු හිතාමතා කළ දෙයකින් දැයි විමසීමට ය. ඒ වැරැද්ද නැවත නොවනු පිණිස යමක් කළ හැකි දැයි සොයා බැලීමට ය.
මිනිසෙකු සම්බන්ධයෙන් අප ගනු ලබන ඒ ප්රවේශම්කාරී පියවර, අපි ගන්නා තීරණ, ක්රියාමාර්ග හෝ ව්යාපෘතීන් සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය නොකළ යුත්තේ ඇයි? ඒවා සම්බන්ධ සංවාදයන්, දැන් ගිය දේ ගියා කියා, අමතක කර දමන්නේ ඇයි?
සෑම දෙයක් ගැන ම පශ්චාත් පරීක්ෂණයක් කරන්නේ නම් බොහෝ වැරදි නැවත නැවතත් සිදු වීම වැළැක්විය හැකි ය. එහෙත් සිදු නොවන්නේ ද එය ම ය. හේතුව වැරදි නැවැත්විමට එහෙමට වුවමනාවක් නැති වීම ය. වැරදි සිදු වන තරමට ඒ තීන්දු තීරණ ගන්නා අයට වාසි ඇති වීම ය. ලාභ ප්රයෝජන තිබීම ය.
එහෙම වාසි ගැන නොබලන අය පවා සංවාදයට ඉඩ විවෘත කරන්නේ නැත. එයට හේතුව තමන් වැරදි යැයි, තම තීන්දු වැරදි යැයි, ලෝකය ඉදිරියේ නිරාවරණය විය හැකිය යන බිය ය. ඒ නිසා ම තමන්ට වෙනස් වීමට බල කෙරෙනු ඇතැයි යන බිය ය. ද්රව්යම වාසියක් නැතත් එය ද වාසියක් ලෙස සළකතොත් මේ සංවාදයන්ට වැට කඩොලු බැඳීමේ මූලික අභිලාශය වෙන කිසිවක් නොව වාසිම ය.
මේ සියල්ලෙන් කියවෙන්නේ කුමක් ද? වැඩ පිළිබඳ තිබෙන හදිස්සිය සාධාරණ නොවන බව ය. ඒ තුළ සිදු විය හැකි අනර්ථයන් බොහෝ බව ය.
වැඩ කිරීමට ගත කරන කාලයට සමාන කාලයක් හෝ ඇතැම් විට ඊට වඩා වැඩි කාලයක් කරන වැඩය කුමක් දැයි තීරණය කිරීමට යෙදිය යුතු බව ය. කළ වැඩය විමසීමට යෙදිය යුතු බව ය.
අප සතුන්ගෙන් වෙනස් වන්නේ මේ විමසිමේ නුවණ උන්ට වඩා අපට ඇති නිසා ය. වෙනස් වන ලෝකයක් තුළ මෙසේ විමසීමට කාලයක් වෙන් කිරීම සාමාන්ය වේගයෙන් කාලය ගලා යන වකවානුවකට වඩා වැඩියෙන් අවශ්ය ය. ඒ අප ගන්නා තීරණ අදට පමණක් නොව අනාගතය තුළ ද සාර්ථක වෙතැයි සහතික කර ගැනීමට ය. ඊයේ අනුගමනය කළ ක්රියාමාර්ගය, වෙනස් වන තත්වයන් තුළ, අද අනුගමනය කිරීමෙන් පලක් නොවන්නට ඉඩ ඇති නිසා ය
ලෝකය වෙනස් වන නිසා ම ඉක්මණින් තීරණ ගැනීම අවශ්ය යැයි කෙනෙකුට සිතෙන්නට පුළුවන. එහෙත් වෙනස් වන ලෝක යථාව තුළ අප ගන්නා තීරණ ගැලපේදැයි විමසන්නේ නැති නම් ඒ හදිසියෙන් පලක් නැත. මක්නිසා ද යත් තීරණය ක්රියාත්මක කර එහි ඵලය ලැබෙන විට, එය යල් පැන ගොස් තිබිය හැකිය යන සම්භාවිතාවය, කලබලය නිසා, අප විසින් සැළකිල්ලට නොගැනීම හේතුවෙන් ය.
සංවාදයකින් ප්රතිඵල ලැබිය හැක්කේ එයට සම්බන්ධ වන අයගේ දැනුම පළල් වූ තරමට ය. ඒ නිසා ම සංවාදය අවශ්ය වුව ද පටු දැක්මක් ඇති මිනිසුන් එකතු කර ගෙන එය කිරීමෙන් පලක් නැත. එයින් වන්නේ තීරණය වැරදි වීමට අමතරව එය යුක්ති යුක්ත හේතුවක් ද නැතිව පමා වීම ය.
ඒ නිසා ම ප්රයෝජනවත් සංවාදයකින් පසු තීරණයකට එළඹීමට මං විවර කළ යුතු ය. තීරණය ක්රියාත්මක වීමෙන් පසු එය නැවත විමසිය යුතු ය. ඒ පියවර දෙකේදිම සහභාගි වන පිරිස ද පරිස්සමින් තෝරාගත යුතු ය. එසේ නැතිව මොකක් හෝ කිරීමෙන් වැඩක් නැත.