සමහර මිනිසුන් කම්මැලි ය. ඒ නිසා ඔවුන්ට යම් කාර්යයක් පැවරූ විට ඔවුන් ඉතා දැඩි සෝදිසියකට ලක් කළ යුතු ය. ඔවුන් අධීක්ෂණය කළ යුතු ය. සෙමින් වැඩ කරන මේ අයට එරෙහිව “කෙවිට“ භාවිතා කළ යුතු ය. මීහරක් රැලක් දක්කන ගොපල්ලෙකු මෙන් කළමනාකරු සෑම විටම ඔවුන්ට පිටුපසින් සිට ගෙන ඔවුන් නිසි දිසාවට නිසි අයුරින් වැඩ කිරීමට යොමුකළ යුතු ය.
මුලදී කළමනාකරුවන් මිනිසුන් දෙස බැලුවේ මේ ආකාරයට ය. කළමනාකරණය හදාරණ අය Theory X යනුවෙන් මේ කල්පිතය හදුන්වති.
මේ ගොඩට නොවැටෙන මිනිස්සු ද සිටිති. ඔවුන් කම්මැලි නැත. ඔවුන් අභියෝග බාර ගැනීමට කැමති ය. ඔවුන් වැඩ කිරීමට කැමති ය. විශේෂයෙන්ම අමාරු වැඩක් පැවරූ විට වැඩි උනන්දුවකින් ඔවුහු වැඩ කරති.
මේ බව පසු කලෙක තේරුම් ගිය පසු කළමනාකරණය අලුත් කල්පිතයක් හදුන්වා දුන්නේ ය. එය හැදින්වූයේ Theory Y කියා ය. එයින් කියවුනේ මිනිසුන් කම්මැලි නැති බවත් අභියෝගවලට ආසා කරන බවත් ඒ නිසා නිසි අභියෝග සකසන්නේ නම් හැම කෙනෙක්ම දිරි ගැන්විය හැකි බවත් ය.
එහෙත් කළමනාකරුවන්ට තේරුම් ගියේ එය නිවැරදි විය හැකි වුවත් සමහර විට පහසු නොවිය හැකි බව ය. ජීවිතය තුළ සකස් වුනු ආකල්ප පහසුවෙන් වෙනස් කළ නොහැකි බවත් සමහරු විවිධ හේතු මත කම්මැලි වන අතර ඔවුන් අවදි කිරීම පහසු නොවන බවත් ඒ අනුව දෙවැනි කල්පිතය සියල්ලන් සම්බන්ධයෙන් සත්‍යය නොවන බවත් අඩු වශයෙන් ප්‍රායෝගික නොවන බවත් ඔවුහු තේරුම් ගත්තෝය.
සමහර මිනිසුන් විශේෂ පෙළඹවීමක් නැතුව පවා අභියෝගයක් ලෙස සළකා වැඩකිරීමට කැමති බව සැබෑ වුව ද ඒ හැම වැඩ සම්බන්ධයෙන්ම නොවන බව ද ඉක්මණින්ම පෙනී ගියේ ය. සමහර වැඩවලට මේ මිනිසුන් ද අකමැති ය. ඒ අභියෝගයක් නැති ප්‍රාථමික කාටත් කළ හැකි වැඩ වලට ය. ඔවුන්ට අවශ්‍ය ඔවුන්ගේ ශාක්‍යතා වඩාත් හොදින් උරගා බැලෙන වැඩ ය. අනෙත් වැඩ කිරීමේ දී අප මුලින් කී මිනිසුන් මෙන්ම ඔවුන් ද අලස ය. කම්මැලි ය.
සමහර අභියෝගාත්මක වැඩ බාර ගන්නට කැමති ඒවා අලස බවින් තොරව උද්යෝගයෙන් කරන්නට ඉදිරිපත් වන මිනිසුන් ද එවැනි වැඩ පැවරී ඇති විටෙක පවා සමහර තත්වයන් යටතේ එසේ කිරීමට කැමති වන්නේ නැත.
තමන්ට ඉහළින් සිටින නිලධාරීයා නුරුස්නා කෙනෙක් නම් ද ආයතනයේ ප්‍රතිපත්ති හා නීතිරීති අයෝග්‍ය නම් ද ආයතනයේ පවතින වාතාවරණය නිදහස් නොවේ නම් ද එහි සංස්කෘතිය පීඩා කාරී නම් ද ඔවුන් වෙනත් වටපිටාවක වැඩ කරන ආකාරයෙන් එවැනි තත්තවයක දී වැඩ කරන්නේ නැත. එයින් අදහස් වන්නේ වැඩ අලස කරවන වාතාවරණයන් ද නායකත්වයන් ද ආයතන යාන්ත්‍රණයන් හා ප්‍රතිපත්තීන් ද තිබෙන බව ය.
කළමනාකරු මේ ත්‍රිත්වය ගැනම, මිනිසුන් වැඩ හා ආයතන වටපිටාව, යන ත්‍රිත්වය ගැනම සැළකිලිමත් විය යුතු ය.
- මිනිසුන් සම්බන්ධයෙන් නම් තෝරාගැනීමේදී අලස නොවන මිනිසුන් තෝරාගැනීමට සැළකිලිමත් විය යුතු ය.
- වැඩ සම්බන්ධයෙන් නම් ප්‍රාථමික වැඩ යාන්ත්‍රීකරණය කිරීමටත් ඉතිරි වැඩ සදහා කිට්ටු අධීක්ෂණයක් පවත්වා ගැනීමටත් වැඩ ගැලපෙන ඊට ශාක්‍යතාවයන් ඇති අයට බාර දීමටත් ඒවා තුළ ඇති තරම් අභියෝග ගොඩ නැගීමටත් කටයුතු කළ යුතු ය.
- ආයතන වටපිටාව වැරදි කළ හැකි අත්හදා බැලීම් කළ හැකි සුහද එකක් බවට පත් කළ යුතු ය. වැඩ කරන මිනිසුන්ට ඊට සමානුපාතික ප්‍රතිලාභ පිරිනමන හා අගැයීම් කරන වටපිටාවක් ඇති කළ යුතු ය. ඒ සියල්ල සහතික කළ හැකි පරිදි ආයතන ප්‍රතිපත්ති හා යාන්තුණ සැකසිය යුතු ය.
එසේ කරන කළමනාකරුවෙකුට මිනිසුන් අලස යයි ආඩපාලි කියමින් ජීවත්වන්නට සිදුවන්නේ නැත. මෙවැනි වාතාවරණයක් නිර්මාණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කරමින් තුන්වෙනි කල්පිතයක් Theory Z නමින් ඉදිරියට එන්නේ ඒ අනුව ය.
ඉදිරිගාමී කළමනාකරුවන් අනුගමනය කරන්නේ මේ කල්පිතය යි.
Management in Sinhala 